In de vorige stap heb je je energieverbruik drastisch verlaagd door inzet van de best beschikbare technieken (BBT en innovatieve oplossingen). De energie die nu nog overblijft om te produceren, daarvan verminder je de impact door deze uit hernieuwbare bronnen te halen.

Gebruik duurzame, niet-fossiele energiestromen. De eenvoudigste manier om deze stap te zetten is door groene stroom in te kopen. Daarnaast kun je kiezen voor zelf opwekken. Hieronder gaan we daar nader op in.

Inkoop

Groene stroom opwekken gebeurt met zonnepanelen op zonneweides of met windmolens op land of op zee. Het elektriciteitsnet levert deze stroom. Op een vergelijkbare manier wordt het aardgasnetwerk gebruikt om groen gas van biovergisters te distribueren.

Met certificaten toont de producent aan dat het gebruik van groene energie niet de opwek overstijgt. Er is echter geen sluitende controle op uitgifte van certificaten. Het gevolg daarvan is dat RVO soms subsidie  toekent aan een bedrijf, maar uiteindelijk de aanvrager het geld niet ontvangt. Dit komt omdat het niet mogelijk is om onomstreden aan te tonen dat de CO2-reductie werkelijk behaald is.

Eigen opwek

Een onderneming kan zelf 3 energiesoorten opwekken:

Elektriciteit

Bedrijven doen dit vaak door panelen op hun dak te leggen. Bij oudere bedrijfspanden kan de dakconstructie het gewicht niet altijd dragen. Lichtgewicht zonnepanelen lossen dit probleem op.
Bedrijven kunnen ook Power Purchase Agreements (PPA’s) afsluiten met bijvoorbeeld windparken. Je gaat dan meestal voor 5 tot 15 jaar een overeenkomst aan met de ontwikkelaar of eigenaar van een zonne- of windpark voor inkoop van stroom. Juridisch is dit hetzelfde als eigen opwek.

Zowel bij eigen opwek als op het net kan sprake zijn van disbalans. Er zijn momenten dat het aanbod groene stroom groter is dan de vraag en andersom. Dat leidt tot variabele prijzen.

Neem je stroom van het net af, dan heeft dat effect op je bedrijfsvoering. Als je productielijnen flexibel inzet en in zo’n periode de elektriciteitsvraag van je productielijn verlaagt, kun je hoge inkoopprijzen voor elektriciteit vermijden. In andere periodes kun je juist profiteren van lage prijzen voor elektriciteit.

Maak je afspraken met je netbeheerder over de dagelijkse moment waarop jij elektriciteit afneemt van het net? Dan kun je korting of een vergoeding krijgen van het netwerkbedrijf. Als je flexibiliteit inzet op de onbalansmarkt waar per kwartier wordt gehandeld kan je kostenvoordeel opleveren. 

Bedrijven maken soms gebruik van buffers. Systemen of apparaten die energie opslaan voor later gebruik. Denk aan buffervaten om warmte in op te slaan, koel- en vriescellen om lager in temperatuur te gaan of aan batterijen.

Ook kun je energie opslaan in de vorm van moleculen, bijvoorbeeld waterstof. In periodes van hoge elektriciteitsprijzen of weinig aanbod kun je dan even vooruit. Je kunt de buffer ook inzetten bij piekverbruik zodat je bijvoorbeeld niet om netverzwaring hoeft te vragen. In periodes dat er veel aanbod is van stroom en prijzen laag zijn, vul je de buffer met energie.

Biogas/stoom

Door reststromen uit je eigen proces te vergisten, maak je biogas. Dat kun je gebruiken om aardgas in de stoomketel te vervangen. Biogas is een belangrijke energiedrager die je kunt gebruiken voor de productie van elektriciteit en/of warmte. Maar die kun je ook kan omzetten in groen gas (dat is vergelijkbaar met het Nederlandse aardgas). Komen er binnen je bedrijf organische reststoffen vrij? Dan kun je deze nuttig hergebruiken door via vergisting van deze producten zelf biogas te produceren. Dit gas kun je dan inzetten voor het verduurzamen van je energieverbruik zoals warmte- of stoomproductie. Op de website van RVO vind je meer informatie over bio-energie (biogas-groengas), praktijkvoorbeelden, wet- en regelgeving en subsidies.

Waterstof

Waterstof is een energiedrager, geen energiebron. Met opgewekte hernieuwbare elektriciteit kun je hernieuwbare (groene) waterstof produceren, waardoor je de duurzame elektriciteit voor langere tijd kunt opslaan. Dit productieproces heet elektrolyse. Er bestaan ook andere productiemethoden van waterstof. We onderscheiden 3 typen waterstof die gelinkt zijn aan die productiemethode:  

• fossiele (grijze) waterstof,  
• koolstofarme waterstof (blauwe),of,   
• hernieuwbare (groene) waterstof.

De voor- en nadelen van deze productietechnologieën kun je naast elkaar leggen. Het rijk zet op dit moment in op grootschalige Nederlandse waterstofproductie: we hebben als doel om in 2030 3-4 GW (~30 - 40 PJ) elektrolysecapaciteit te produceren. 

De industrie kan waterstof als grondstof en hernieuwbare brandstof inzetten. Als je je huidige fossiele waterstofgebruik/aardgasgebruik vervangt door hernieuwbare of koolstofarme waterstof, verduurzaam je dus je energievoorziening. Bij de meeste branders kun je tot 20% waterstof bijmengen zonder je installatie te moeten aanpassen. Dit kan een eerste stap in de verduurzaming van je bedrijfsproces zijn. Voor waterstof gelden net zoals voor aardgas veiligheidseisen en NOx-emissie-eisen. Houdt hier rekening mee als je waterstof wilt gebruiken.  

Netcongestie en flexiblisering

Netcongestie komt door steeds slechter voorspelbare patronen in opwek én afname en de verwachte stijging in elektriciteitsverbruik de komende jaren. Zo installeren huishoudens en ondernemers zonnepanelen, warmtepompen en laadpalen voor elektrische auto’s. Ook gaan bedrijven van het gas af. De investeringen van de regionale netbeheerders van elektriciteitsnetten (€ 5 miljard in 2023,  (€ 6 miljard in 2024 en €  8 miljard in 2025) voorkomen niet dat de files op het net blijven. Een file kan beide richtingen op ontstaan, voor afname op de aansluiting en voor invoeding op de aansluiting op één of meer momenten op een dag. Je kan dus op een bepaald moment niet volledig gebruik maken van de aansluiting. Dit geldt zowel voor een nieuwe als een bestaande aansluiting.

In maart 2024 stonden er ongeveer 94.00 bedrijven en instellingen op de wachtrij voor afname en 10.000 bedrijven op de wachtrij voor invoeding. Er zijn dus nog steeds meer bedrijven die geen hinder van netcongestie ondervinden. Deze bedrijven kunnen op elk moment van de dag van de totale capaciteit van de aansluiting gebruik maken. Dus zowel voor afname als invoeding.

De netcongestie is tijdelijk en op bepaalde momenten op de dag. De regionale en de landelijke netbeheerders leggen een extra elektriciteitsnet aan om de file lokaal en regionaal op te lossen. Is er netcongestie vastgesteld voor je aansluiting? Dan geeft de netbeheerder aan voor welke momenten dit geldt en voor welk deel je je aansluiting nog wel kunt gebruiken. Het kan ook dat je helemaal geen elektriciteit kan afnemen of invoeden. Maar dit komt nog niet zo vaak voor. Weet je voor welk deel en op welk moment je gebruik kan maken van je aansluiting? Bepaal dan:

• wat je nog wel kan doen aan afname en invoeding binnen je bedrijfsprocessen
• voor welk deel en op welk moment je gebruik kan maken van je aansluiting  

Slim met stroom

Opwek zorgt soms voor disbalans. Er zijn momenten dat het aanbod van groene stroom groter is dan de vraag. Op deze piekmomenten bieden netwerkbedrijven energie goedkoop aan. Het omgekeerde komt ook voor: de de vraag naar groene stroom is dan groter dan het aanbod. Als je productielijnen flexibel inzet en in zo’n periode de elektriciteitsvraag van je productielijn verlaagt, kan je hoge inkoopprijzen voor elektriciteit vermijden (en in andere periodes juist profiteren van lage prijzen voor elektriciteit).

Daarnaast kan je een korting of vergoeding krijgen van het netwerkbedrijf. Dat levert misschien geen energiebesparing op, wel een kostenvoordeel. Maak daarom afspraken met je netbeheerder over de dagelijkse momenten waarop jij elektriciteit afneemt van het net, of als je flexibiliteit inzet op de onbalansmarkten.

Energiebuffers

Bedrijven maken soms gebruik van buffers. Systemen of apparaten die energie opslaan voor later gebruik. Denk aan buffervaten om warmte in op te slaan, koeling en vriescellen om lager in temperatuur te gaan of aan batterijen. Ook kan je energie opslaan in de vorm van moleculen, bijvoorbeeld in de vorm van waterstof. Door energie op te slaan in zo’n buffer kan je in periodes van hoge elektriciteitsprijzen, weinig aanbod en/of stroomuitval even voort zonder hoge kosten te maken. Ook belast je het  elektriciteitsnet niet. Ook kan je je eigen (kortstondige) piekverbruik invullen. Zo heb je een kleinere netaansluiting nodig  of kun je zelfs door met je huidige netaansluiting en heb je geen verzwaring nodig. In periodes van stroomovervloed (aanbod) en lage prijzen kan je de buffer vullen met energie.

Meer informatie over netcongestie en flexibilisering  

•  In het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) zijn het ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG), Autoriteit Consument en Markt (ACM), Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), netbeheerders, ondernemersorganisaties (opwek en afname) verenigd en geven meer informatie over netcongestie in een bepaalde regio. Lees meer op de website van het LAN.
• Lees op de website van RVO meer over de flexmogelijkheden op een rij

Voldoende elektriciteit afnemen in gebieden met netcongestie

Als onderneming heb je een aantal opties om voldoende elektriciteit af te nemen  in een gebied met netcongestie:

• Energiebesparing is de belangrijkste. In de voorgaande stappen lieten we  zien dat alle energie die je niet gebruikt, je ook niet op hoeft op te wekken of van het net te halen. Die capaciteit komt dus vrij ten bate van je je nieuwe bedrijfsprocessen en -installaties. Daarnaast heeft energiebesparing ook veel andere voordelen. In de stappen 3 en 4 van deze starterkit vind je hier meer informatie over.
• Eigen opwek: alle energie die je zelf opwekt en gebruikt op je eigen terrein (achter de aansluiting), hoeft niet via het collectieve elektriciteitsnet vervoerd te worden.
• Flexibele elektriciteitsafname: door slim processen op- en af te schakelen kan je momenten waarop het elektriciteitsnet vol zit vermijden. Door afspraken te maken met de netbeheerder over de momenten dat dat nodig is, kan je daardoor soms toch nog een aansluiting krijgen. Voor jouw flexibele afnamegedrag krijg je een vergoeding van de netbeheerder. Bovendien kan je door slim gebruik te maken van de flexibiliteit van (de elektriciteitsafname van) jouw bedrijfsprocessen inspelen op hoge en lage elektriciteitsprijzen door de wisselende elektriciteits opwek uit zon en wind.  
• Verder worden de nettarieven voor bedrijven met een aansluiting op het (extra) hoogspanningsnet (en waarschijnlijk later ook voor bedrijven met aansluitingen op het worden de nettarieven voor bedrijven met een aansluiting op het (extra) hoogspanningsnet en middenspanningsnet)  tijdsgebonden. Dat betekent dat je op de momenten dat het net doorgaans minder wordt belast minder betaalt voor elektriciteit dan op de piekmomenten. Flexibele vraagafname kan de elektrificatie businesscase dus flink aantrekkelijker maken.
• Flexibele elektriciteitsafname kun je vaak combineren met opslag (een soort energiebuffer). Door energieopslag kan je periodes overbruggen . Bijvoorbeeld als de prijzen heel hoog zijn, als de stroom uitvalt of als je in de tijd dat je geen stroom van het net mag halen van de netbeheerder tóch wil blijven produceren. Zie het stuk over elektriciteit op deze pagina.
• Samenwerken met andere aangeslotenen kan ook, bijvoorbeeld in de vorm van een energiehub. De afname- en invoedingsprofielen moeten dan aanvullend op elkaar (gaan) zijn, zodat je elkaars aansluiting optimaal gebruikt, en zo samen een minder grote aansluiting nodig hebt dan als je dat allemaal individueel nodig zou hebben. Dit kan met een specifieke contractvorm met de netbeheerder, zoals groeps-transportovereenkomsten (groeps-TO’s) en collectieve capaciteitsbeperkende contracten (C-CBC’s).

Lokale energiehub

Je bedrijf kan moeilijk zelfvoorzienend worden qua energieproductie. Ook gebruik je misschien niet alle reststromen altijd even nuttig. Vaak is de oplossing in de directe omgeving te vinden in de vorm van een lokale energiehub. Mogelijk kun je samenwerken met de bedrijven die al aangesloten zijn. Bijvoorbeeld om duurzame energie op te wekken en waterstof te gebruiken. Rioolwaterzuiveringsinstallaties kunnen de warmte en zuurstof van elektrolyse goed gebruiken voor hun processen.

Op de pagina Energiehubs van RVO staat al veel informatie over energiehubs: over het waarom, maar ook kansen (6 stuks met toelichting), wat er allemaal al mogelijk is voor energiehub, mogelijkheden voor:

•  organisatorische ondersteuning
• financiële ondersteuning
• technische ondersteuning  
• juridische gereedschapskist.  

Op deze website staan ook voorbeelden van (al wat verder gevorderde) energiehubs.