Mark Rippens en Ad Maas vertellen over de verduurzaming van de glaswolproducent. “De duurzame missie van Saint-Gobain staat gelijk aan die van heel Nederland: naar 0 CO2-uitstoot in 2050. Om tot 0 CO2-emissie te komen, keken we eerst naar de glasoven. Het vervangen van de gasgestookte oven door een hybride variant is een belangrijke stap in onze verduurzaming.”
Kijken naar kosten én duurzaamheid
Rippens: “Binnen het World Class Manufacturing-programma van Saint-Gobain keken we naar twee zaken: de risico’s op het gebied van milieu, gezondheid en veiligheid en naar de operationele kosten. We maakten inzichtelijk waar we gas voor gebruiken en waarvoor elektriciteit. We zagen toen dat onze glasoven de grootste gasverbruiker was. En dat kostte wat. Die kosten wilden wij uiteraard verminderen.
Daarnaast is gas ook niet duurzaam. Een glasoven gaat ongeveer 10 tot 15 jaar mee. Het is daarom slim om ook te kijken naar de oven die je in de toekomst zou willen hebben. En welke impact deze heeft op het milieu. Dit gaat hand in hand met de levensduurkosten. Je wilt geen oven in gebruik nemen die totaal niet kan concurreren met vergelijkbare bedrijven in het buitenland.”
Volledig elektrisch was geen optie
Saint-Gobain Isover’s concurrenten zitten voornamelijk in België, vlak over de grens. Daar gelden heel andere regels en zijn de energiekosten veel lager. Rippens en Maas keken voor Saint-Gobain Isover ook naar andere opties, zoals een volledig elektrische oven.
Rippens: “De optie van een volledig elektrische oven wilden we goed verkennen, omdat we rekening moeten houden met de dure Europese emissierechten. De EU bouwt de vrije rechten af tot 2036. De overige rechten, waarbij je ‘ruimte’ koopt om CO2 te mogen uitstoten, worden steeds duurder. Uiteindelijk kozen we toch niet voor een volledig elektrische oven. En dat was maar goed ook, want met de huidige netcongestie zou dat onwerkbaar en te duur zijn. We hadden nooit en te nimmer de aansluiting kunnen krijgen om naar een volledig elektrische oven over te gaan. De keuze viel toen, na lang overwegen, op een hybride vorm.”
Lang proces tot realisatie
Maas: “De discussie rondom de brandstofkeuze en het ontwerp, duurde ruim 3 jaar. Toen het ontwerp op papier gereed was, vroegen wij binnen Saint-Gobain de investering daarvoor aan. We moesten daarna wachten op goedkeuring. Toen die goedkeuring er eenmaal was, werkten we het ontwerp van de glasoven verder uit. Daarna bestelden we de ovenmaterialen. Dat proces nam één jaar in beslag. De bouw konden we pas starten toen deze materialen binnen waren. Van nadenken over een nieuwe oven tot aan het realiseren ervan is een vrij lang proces.”
Productieproces in het kort
Om te snappen waarom er veel energie nodig is om glaswol te produceren, legt Rippens kort het productieproces uit. “We hadden een gas-lucht gestookte glasoven. We gebruiken zowel grondstoffen om glas te maken als een bindmiddel die de glasvezels bij elkaar houdt. Zo’n 70% van de grondstoffen is circulair en bestaat uit glasscherven uit de glasbak. Daarnaast gebruiken we onder andere zand en soda. Dat mengen we allemaal en dat voer je toe naar een groot glasbad waar de grondstoffen smelten.
Hoe maak je glaswol
In de oude oven brandden er vlammen boven het glasbad in een afgesloten ruimte. Gas en lucht verwarmden direct het bad aan de bovenkant, de infrarode straling gaat ook naar het plafond en kaatst weer terug. Daardoor ontstaat een gesmolten brei van 1300 °C. Via kanalen stroomt het gesmolten glas in een groot gat en dat valt in een draaiende trommel. Die trommel draait rond als een soort suikerspinapparaat. Er zitten allemaal kleine gaatjes in, waardoor het glas naar buiten wordt gedrukt: de glasvezel vormt zich. De glasvezels vallen vervolgens naar beneden, worden besproeid met een natuurlijk bindmiddel waarna de vezels op een lopende band vallen. Nadat de glasvezels uitharden, ontstaat glaswol.
Gas-luchtoven energetisch erg ongunstig
Rippens: “De oude glasoven maakte gebruik van gas en lucht. Laagcalorisch gast bevat naast methaan (CH4) ook 14% stikstof. Omdat lucht maar 20% zuurstof bevat, verwarm je een heel groot volume om te komen tot een volledige verbranding. Die stikstof verwarm je ook, waardoor stikstofoxide (NOx) ontstaat. En dat is niet wat je wil. Het stikstofgedeelte in je gas wordt ook NOx. Uit een gas-luchtoven die we hadden, kwam veel CO2. De CO2-uitstoot ontstaat doordat je een heel groot volume van je lucht moet verwarmen en daarnaast CH4 wordt omgezet in CO2 en CO. Dat is energetisch heel erg ongunstig.”
Hybride oven maakt proces duurzamer
Rippens: “In een hybride oven voer je elektriciteit toe aan het glasbad. Er zitten staven in het glasbad waar elektriciteit doorheen loopt. Dan krijg je warmteontwikkeling en daarmee smelt je een deel van je glas. Een collega vergelijkt het vaak met een waterkoker. Daarin gebeurt eigenlijk hetzelfde. Met de elektriciteit vervang je een deel van het gas. Daarnaast gebruiken we zuurstof in plaats van lucht. Daardoor warmen we minder volume op en nemen de NOx-emissie af.”
Subsidie maakt investering aantrekkelijker
Rippens: “Uiteindelijk zien we een enorme reductie van de CO2- en NOx-uitstoot met deze nieuwe hybride-oven. Doordat we verduurzamen met een innovatieve technologie, kregen we subsidie uit het Europese Innovation Fund (IF).”
Doordat we verduurzamen met een innovatieve technologie, kregen we subsidie uit het European Innovation Fund
Rippens: “In heel Europa waren er op dat moment zo’n 65 bedrijven die graag subsidie wilden van het Innovation Fund. Uiteindelijk bleven daarvan 17 bedrijven over. Wij hebben de eerste tranche van het totale bedrag ook al gekregen. Het Innovation Fund zei min of meer: ‘Jullie hebben bewezen dat jullie techniek CO2 reduceert: hier heb je alvast het geld’. Daar zijn we heel trots op en heel blij mee. Zeker ook, omdat de kosten van de hybride oven die we nu hebben ook echt wel hoger liggen dan die van een gas-luchtoven.”
Natuurlijk bindmiddel voorkomt ammoniakuitstoot
Voor de productie van glaswol gebruikt Saint-Gobain Isover 2 typen binders: een conventionele binder en een variant die bestaat uit natuurlijke grondstoffen. Het laatste type voorkomt ammoniakemissies.
Rippens: “Ten opzichte van 2022 is onze ammoniakemissie met 75% gedaald, een afname waar we erg blij mee zijn. Een groot deel van onze producten produceren wij nu met die natuurlijke binder. Bijkomend voordeel is dat de binder veel zachter is. Daardoor is het uiteindelijke product ook veel zachter. Dat verhoogt het gebruiksgemak voor onze klanten.”
De toekomst: elektrisch of waterstof?
Zowel Rippens als Maas geven aan dat een volledig elektrische glasoven wel echt een optie is voor de toekomst. Maar daarbij geven de heren wel aan dat het zomaar kan worden ingehaald door andere, nieuwe technologieën.
Rippens: “Een glasoven gaat normaal gesproken ongeveer 10 jaar mee. We hebben de hybride oven in 2024 geplaatst, dus in 2034 zouden we een nieuwe oven moeten laten bouwen. Dat betekent dat we eigenlijk al in 2030 na moeten denken over onze volgende oven. Daarbij spelen de kosten in de gebruiksperiode een belangrijke rol. Als je kijkt naar de prijs van elektriciteit en gas in Nederland vergeleken met de prijzen in België, Duitsland en Frankrijk; dan liggen die prijzen echt een stuk hoger. Dat creëert een ongelijk speelveld. Daarbij is het goed om naar je eigen verantwoordelijkheid te kijken. Je vraagt jezelf af hoe je kosten kunt reduceren om de kostprijs laag te houden, zodat je nog steeds winstgevend blijft.”
Beschikbaarheid elektriciteit en waterstof
Rippens: “De beschikbaarheid van elektriciteit is een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid. Maar ook de beschikbaarheid van waterstof. Stel dat je voor een nieuwe oven kijkt naar waterstof. Als je aardgas door waterstof vervangt en het is betaalbaar, dan heb je alsnog een technische uitdaging. Waterstof + zuurstof geeft namelijk water. Dat water vormt zich dan in de glasoven. Wat doet dat met de kwaliteit?
Ook belangrijk: is de beschikbaarheid van waterstof op termijn haalbaar? Er wordt nu bijvoorbeeld een pijplijn gelegd van Moerdijk naar Chemelot en een waterstofleiding van Noord-Nederland naar het zuiden. Hoe ver komt zo’n waterstofleiding van ons te liggen? Wij hebben ook gesproken over elektrolysers. Dan praat je over lokale waterstofproductie. Zou je zo’n elektrolyser hier lokaal in Etten-Leur kunnen plaatsen? Dat zijn vragen waar we eigenlijk vanaf nu tot 2030 een antwoord op moeten krijgen. Ik ben nu al bezig met thema’s zoals waterstof en verdere elektrificering. Het zal allemaal ook afhangen van hoe het elektriciteitsnet erbij staat in 2030/2034.”
Knelpunten
Tijdens het aanschafproces van de nieuwe hybride glasoven stuitte Saint-Gobain Isover ook op een aantal knelpunten.
Rippens: “Een belangrijk knelpunt in het hele proces was de beschikbaarheid van elektriciteit. Door goed onderling overleg met Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), Cluster 6, provincie Noord-Brabant en Enexis kregen we het voor elkaar dat we toch die benodigde capaciteit op tijd kregen.
“Een ander knelpunt was de milieuvergunning. Met de bouw van de nieuwe glasoven moesten we de milieuvergunning uit 2000 herzien. Na nauw contact met de omgevingsdienst kregen we de milieuvergunning eind april 2024. Ruim voor de start van de bouw van de nieuwe glasoven.”
4 Tips voor procesinnovatie
Voor wie overweegt om zijn Co2-emissies drastisch te verlagen, hebben Mark Rippens en Ad Maas nog wat tips;
-
Bouw een goed en betrouwbaar netwerk op
Kijk heel erg goed wie je belanghebbenden zijn. Wie kunnen jou helpen met het verder verduurzamen van je bedrijf? Als je die partijen hebt gevonden, moet je ze benaderen.
-
Wees transparant
Er is toch een bepaald wantrouwen naar de industrie. Men denkt helaas toch vaak: er staat een schoorsteen, er komt damp uit: het is allemaal troep. 99% van wat uit de schoorsteen komt bij Isover is waterdamp. Rippens: “Nodig de bewoners in de omgeving uit. Dat hebben wij niet gedaan, maar hadden we wel moeten doen. Wel nodigden we de milieuorganisaties uit die mogelijke zienswijzes en bezwaren konden indienen tijdens het hele traject van de vergunning.
-
Start vandaag nog met het proces en de gesprekken
Er zijn genoeg belemmeringen die op je pad gaan komen en tijd gaan kosten.
-
Kijk ook naar wat het product zelf bijdraagt
In de missie om te verduurzamen benadrukt Maas ook hoe belangrijk het is om te vertellen hoe je product zélf al bijdraagt aan de verduurzaming. “Er moet ook worden gekeken naar wat het product bij toepassing oplevert aan energiewinst dan alleen naar de fabricage van het product en hoeveel energie dat kost. Dat frustreert ons wel eens: dat er vaak alleen gekeken wordt wat het aan energie kost. In ons geval zie je dat glaswol als isolatiemateriaal een enorme bijdrage levert aan het isoleren van gebouwen. Door goede isolatie gaat veel minder energie verloren. En dat hebben we echt nodig voor een duurzamere wereld.”
Casusaanpak industrie
Maas: “Toen we kozen voor een hybride oven en de kabel er uiteindelijk was, hadden we nog geen stroom. We zijn met Cluster 6 in gesprek gekomen en planden in de zomer van 2023 een meeting in Etten-Leur. De meeting was mede georganiseerd door de Vereniging Nederlandse Glasindustrie (VNG). Zo kregen we veel betrokken partijen aan tafel. Dit was de zogeheten ‘Cluster 6-aanpak’, de casusaanpak. De overheid biedt hierbij een aantal bedrijven in het zogenaamde cluster 6 hulp bij vastgelopen verduurzamingsprojecten.
Het overleg ging vooral over de verduurzamingsstap die gepland stond en waarvoor de infrastructuur niet in lijn was met wat we wilden. Dat had 100% met de netcongestie te maken. Bij het 2e gesprek was RVO ook aanwezig. We hadden toen net beschikking gekregen over die benodigde capaciteit. Dat was heel prettig. We zijn er van overtuigd dat de gesprekken zeker geholpen hebben bij het verkrijgen van deze capaciteit.”
Casusaanpak Cluster 6
De casusaanpak Cluster 6 is onderdeel van het Actieplan Cluster 6. Dit plan is gericht op het ondersteunen van bedrijven die vanwege specifieke knelpunten en afhankelijkheid van (semi)publieke partijen, niet tijdig kunnen verduurzamen. Deze verduurzaming is nodig om de klimaatdoelen te behalen, de regionale economie te versterken en het voortbestaan van de bedrijven te waarborgen. De casusaanpak helpt inzicht te krijgen in de knelpunten, de situatie te doorgronden en waar mogelijk de bedrijven te ondersteunen. De casusaanpak brengt een brede groep stakeholders samen om urgente verduurzamingsuitdagingen van een bedrijf te adresseren en mogelijke oplossingen te identificeren.
Verder verduurzamen
Met een nieuwe glasoven is Saint-Gobain Isover nog niet klaar met verduurzamen. Maas: “We zijn nog niet klaar. Er zullen nog vele duurzame stappen in de komende decennia komen. Daarom is het goed dat alle betrokken partijen ons kennen, dat wij hen kennen en dat er een goede overlegstructuur is opgezet.”
Beeld voor de toekomst
Rippens: “Voor nieuwe ovens kijken we in de toekomst naar volledig elektrisch of waterstof. Er zullen ook nog andere processen zijn die we verder kunnen verduurzamen los van het smelten van het glas. Denk bijvoorbeeld aan de uithardingsoven. We kijken ook naar oplossingen aan de marktzijde. Een lichtgewicht wand met isolatie in de spouw heeft veel minder negatieve milieu-impact dan een massieve wand.”
Glaswol bevat heel veel lucht, waardoor je het heel goed kunt comprimeren.
“We kijken bij iedere stap van de levenscyclus van onze producten wat we kunnen doen om te verduurzamen. Wat kunnen we doen in onze producten, zoveel mogelijk gerecycled glas erin, wat nu bijna 70% is. Werken met gesloten systemen zodat we min mogelijk water verspil en zoveel mogelijk hergebruiken. We kijken ook wat we kunnen doen in transport. Glaswol bevat heel veel lucht, waardoor je het heel goed kunt comprimeren. We kijken ook naar onze ladingsgraad. Hoe kunnen we ons product het best transporteren? En kunnen we dat doen met zuinigere voertuigen?”
Circulariteit waarborgen
Saint-Gobain Isover zet ook in op circulariteit vertelt Rippens. “We kijken ook, na het gebruik van onze producten, hoe we de circulariteit kunnen waarborgen. We hebben een paar Recycleservices die we steeds verder uitbouwen. Voor glaswol hebben we die voor snijafval dat overblijft op de bouwplaats. Op de bouwplaats zamelen bouwers het afval in en dat halen wij dan weer op. Dat wordt vervolgens weer gebruikt om nieuwe isolatie te maken. Dat doen we ook met pallets.”
Samenwerken leidt tot meer verduurzaming
Saint-Gobain Isover is een samenwerking aangegaan met Saint-Gobain Gyproc, producent van lichtgewicht afbouwsystemen. Deze samenwerking resulteert in een verdere verduurzaming van het product legt Maas uit.
Maas: “We werken samen rond het ‘Gyproc Smart wandsysteem’. Daar keken we waar we in de productie zaken kunnen verbeteren, de schaduwprijs van de producten naar beneden kunnen brengen door ze duurzamer te produceren. Glaswol is een heel goed voorbeeld, omdat het al 70% gerecycled glas bevat en het keer op keer recyclebaar is. Maar de profielen zijn nu gemaakt van 97% gerecycled staal, gemaakt in een volledig elektrische oven. De gipskartonplaten worden geproduceerd met regenwater en groene energie. Daarnaast hebben we gekeken hoe we het systeem slimmer kunnen bouwen. Met minder materialen in het systeem waardoor de schaduwprijs omlaag gaat. De profielen verder uit elkaar plaatsen en de isolatie zo produceren dat het nog steeds past. Dat heeft geleid tot een totale reductie van de schaduwprijs van 40%. Dat is echt heel veel.”
Ook interessant