Net als bij bedrijven in de andere clusters hebben de Noord-Hollandse bedrijven vergaande plannen voor verduurzaming van hun productie en producten. En net als bij de andere clusters wringen de plannen vooral bij de noodzakelijke infrastructuur. Het Nationaal Programma Verduurzaming Industrie (NPVI) speelt daar een verbindende rol in. De extra focus en arbeidskracht wil Post ook inzetten om energieprojecten bij bedrijven en netbeheerders sneller uit te voeren. 

Elektrificatie

Programmabureau NZKG werkt al een aantal jaar aan verduurzaming van het gebied. Het ondersteunt bedrijven en overheden bij de transitie van fossiele brand- en grondstoffen naar hernieuwbare of circulaire varianten. Het NZKG strekt zich uit van de zware industrie rondom de IJmond tot de voedingsmiddelenindustrie in de Zaanstreek. Ook de brandstoffenproductie en -logistiek van de Amsterdamse haven behoort ertoe. “De meeste mensen kennen de verduurzamingsplannen van Tata Steel”, zegt Post. “Maar in hetzelfde gebied zit ook papierproducent Crown van Gelder. Die wil net als Tata Steel een deel van zijn productie elektrificeren. Ook voedingsmiddelenfabrikanten zoals Olam Food Industries en Bunge Loders Croklaan zetten in op elektriciteit in plaats van aardgas. Verderwerken bedrijven in het Amsterdamse Havengebied aan een grote transitie naar duurzame en hernieuwbare alternatieven. Denk aan bio- of synthetische brandstoffen en waterstof.”

Infrastructuur

Voor ieder gebied en iedere energiedrager speelt infrastructuur een sleutelrol. “De aanlanding van 2,1 Gw offshore windenergie nabij Tata Steel is inmiddels gebouwd”, vertelt Ingrid Post. “Maar voor de elektrificatie en waterstofproductie in het NZKG is veel meer duurzame elektriciteit nodig. De vraag is of er voldoende havencapaciteit is om de windparken op zee te bouwen. En of er voldoende ruimte is om de stroom aan te laten landen en de elektriciteitsinfrastructuur uit te breiden.” 

We moeten procedures proberen te stroomlijnen om de noodzakelijke energie-infrastructuur versneld aan te leggen.

“Sowieso is de ruimte beperkt in ons verstedelijkt gebied. En dus kijken we hoe we bestaande industrieterreinen maximaal kunnen benutten. Zo wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een Energiehaven nabij het Tata Steel-terrein. En er ontstaat een waterstofcluster op voormalige kolenvelden in de Westpoort. Toch kunnen we helaas niet voorkomen dat er ook energie-infrastructuur in het groen komt. Uiteraard moeten we dat heel zorgvuldig afwegen, terwijl de tijdsdruk tegelijkertijd ook hoog is. We moeten procedures proberen te stroomlijnen om de noodzakelijke energie-infrastructuur versneld aan te leggen.”

Waterstof

Dezelfde uitdagingen gelden voor de waterstofinfrastructuur. Post: “De aanvraag voor de benodigde vergunningen voor het waterstofnetwerk is opgestart. Maar voordat de schep in de grond gaat, wil Gasunie-dochter Hynetwork Services concrete afnameplannen hebben van de industrie. Zulke uitvragen verzanden al snel in kip-eidiscussies. Want bedrijven willen pas nadenken over vaste afspraken als ze zeker weten dat ze voldoende waterstof van goede kwaliteit krijgen tegen niet te hoge kosten. Deze kip – eidiscussies moeten we doorbreken, anders vertragen de verduurzamingsplannen.”

Versnellingsloket

Het zijn dit soort ogenschijnlijke tegenstrijdigheden die Post graag uit de weg wil ruimen. “Er zijn momenteel te veel onzekerheden rondom verduurzamingsprojecten om snel door te pakken. De industrie moet dblijven praten met netbeheerders en overheden rondom de programmering, uitvoering en realisatie van verduurzamingsprojecten. We werken binnen onze organisatie al met versnellingsloketten waar we per casus knelpunten oppakken. Het gaat daarbij om knelpunten rondom bijvoorbeeld wet- en regelgeving, infrastructuur, vergunningprocedures en financiering. Zo werkten we aan concrete knelpunten van bijvoorbeeld vegetarische vettenproducent Bunge Loders Croklaan, graanhandelaar Cargill en waterstofproducent HyCC.”

De koppeling van deze regionale aanpak met die van het NPVI kan volgens Post een mooie versnelling opleveren. “Veel knelpunten moet je lokaal oplossen. Maar soms zit ook bestaande wet- en regelgeving in de weg, of ontbreekt juist wetgeving. Dat laatste is met name het geval met waterstof. Er is nog veel onduidelijk over veiligheid, kwaliteit en andere eisen aan de waterstof zelf en het transport en gebruik ervan. De omgevingsdiensten moeten straks technieken beoordelen terwijl de kaders nog nauwelijks bekend zijn. Als we het tempo hoog willen houden, moeten we die omgevingsdiensten ook zo snel mogelijk bij projecten betrekken.”

Samenwerking

Voor de clusterregisseur is het ook belangrijk dat de samenhang in het gebied geborgd blijft. “De afvalenergiecentrale van AEB kan stoom leveren aan bedrijven in het Westpoortgebied. Daardoor hoeven die geen aardgas te gebruiken. De haven van Amsterdam richtte een bedrijfscoöperatie op waar bedrijven slim gebruik maken van de bestaande capaciteit op het net. Ook in de Zaanstreek investeren bedrijven in duurzame stoom. Daarmee voorkomen ze overbelasting van het elektriciteitsnet. Dit zijn belangrijke projecten nu we in dit gebied volop te kampen hebben met netcongestie.” 

“Door gebieden te benaderen als een integraal energiesysteem kunnen de netbeheerders infrastructuur effectief aanleggen. Zo versnellen we de verduurzaming.  De komende jaren verandert er veel terwijl ook nog heel veel onzeker is. Ik zie het als mijn missie ervoor te zorgen dat de partijen in overleg blijven over de programmering, uitvoering en realisatie van de industriële verduurzaming. En knelpunten die we onderweg tegenkomen, pakken we gezamenlijk aan.”