Een breed samengestelde groep experts werkte het afgelopen jaar aan een nieuw advies voor het energiesysteem voor 2050. Het Expertteam Energiesysteem 2050 benaderde het advies niet alleen technisch, maar keek ook naar de maatschappelijke inbedding, in het bijzonder naar de rol van de burger en hoe we de transitie eerlijk maken.
De onderzoekers kozen ervoor om te backcasten van de gewenste situatie in 2050. In dat jaar ziet Nederland er volgens de experts anders en beter uit dan nu. Energie komt niet meer uit fossiele brandstoffen. Daardoor is Nederland schoner, stiller en groener.
Nederland wordt een prettige samenleving waarin we meer met het openbaar vervoer reizen en minder met de auto. Waarin we wonen in compacte groene steden en dorpen met voorzieningen op loopafstand. Het landelijk gebied is gevarieerder: met minder veeteelt. En met de teelt van andere gewassen, ook voor natuurlijke grondstoffen.
Energiemix
In de Outlook focust het Expertteam op drie belangrijke onderdelen van het energiesysteem: elektriciteit, koolstof en lokale energiesystemen. In hun analyse concluderen de experts ten eerste dat elektriciteit de hoofdcomponent van het Nederlands energiegebruik zal worden. Waterstof heeft een beperkte rol in het energiesysteem van 2050 (minimaal 10-15%), maar is vooral voor de industrie wel onmisbaar.
Circulaire koolstof
Na uitbanning van fossiele energie wordt koolstof een belangrijke en schaarse grondstof in de industrie. De experts verwachten dat de economie in 2050 ook anders zal zijn. Ons industriebeleid moet volgens de experts vooral in Europees perspectief worden bekeken. Vanwege schaarste kan en hoeft niet alles binnen de Nederlandse grenzen te worden geregeld. Energiebesparing en circulariteit zijn onmisbaar in elk ontwikkelpad, en zeker voor een succesvolle industriële transitie.
Het expertteam zet vooral in op het verminderen van de vraag naar materialen. Dit vergt gericht beleid op vraagreductie, een normering om circulariteit te stimuleren en productontwerp voor circulariteit te bevorderen. De experts adviseren de overheid bovendien meer te sturen op industriebeleid. Dit vraagt om maatwerk op basis van een industrievisie voor de periode 2040-2045.
De experts voorzien ook dat handelsstromen zullen veranderen, waarmee ontwerpprincipes onder druk kunnen komen te staan. Ze adviseren dan ook duurzaamheid en rechtvaardigheid te borgen in ketens, alsook in de import van goederen en grondstoffen. Dit geldt al voor biomassa, maar zal ook voor waterstof, ammoniak, en andere grondstoffen en halffabricaten moeten gelden.
Ook opvallend in de aanbevelingen, is dat ondanks de afvang en opslag van CO2 (CCS) nog steeds een prominente rol speelt in de transitie naar emissieloze productie.
Burgers centraal
Het expertteam ziet een belangrijke rol voor burgerparticipatie bij de energietransitie. Daarom besloot men vorig jaar om een inwonerraad te organiseren voor meer inzicht. De Inwonerraad Energie is een groep van 50 mensen uit Nederland die op representativiteit zijn geselecteerd.